Binlerce yıllık geçmişiyle medeniyetlerin beşiği olan Şanlıurfa, tarihi boyunca sayısız kültüre, dine ve topluluğa ev sahipliği yaptı. Peygamberler şehri olarak bilinen ve Mezopotamya’nın kuzeyinde stratejik bir noktada konumlanan Urfa, tarih boyunca Asurlulardan Romalılara, Emevilerden Osmanlılara kadar birçok uygarlığın izlerini taşıdı.
Bu eşsiz tarihsel birikim, yalnızca arkeolojik kazılarda değil, aynı zamanda dönemine tanıklık eden harita, belge ve anlatımlarda da gizli. İşte bu eşsiz hafızanın görsel temsili niteliğindeki yeni bir harita, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başlarında Urfa’nın sosyokültürel yapısını ve kent düzenini gözler önüne seriyor.
ETNİK VE DİNİ YAPIYI GÖSTEREN ÖZEL HARİTA
Araştırmacı ve tarih tutkunu Alex Poghosyan tarafından sunulan özel harita, Urfa’nın geç Osmanlı dönemindeki yerleşim dokusunu detaylı şekilde resmediyor. Harita, dönemin birebir mühendislik planı olmamakla birlikte, tarihsel kaynaklar ve yerel anlatılar doğrultusunda oluşturulmuş bir illüstrasyon niteliği taşıyor.
HARİTANIN DETAYLARI: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BİR BAKIŞ
MAHALLE YAPISI:
Haritada, Urfa’daki Türk ve Ermeni mahalleleri farklı renklerle işaretlenmiş. Bu ayrım, dönemin çokkültürlü yaşamını ve komşuluk ilişkilerini anlamak açısından oldukça önemli. Her mahalle, kendi sosyal ve dini yapısıyla kent dokusunun vazgeçilmez bir parçası olarak öne çıkıyor.
İBADETHANELER:
Şehrin dini çeşitliliği, harita üzerinde net bir şekilde görülüyor. Surp Mariam Kilisesi, Ermeni Protestan Kilisesi, Ulu Cami ve diğer camiler, inançların yan yana var olduğu bir yaşam alanını simgeliyor.
KAMU YAPILARI:
Dönemin önemli sosyal hizmet binaları da haritada yer alıyor. DOM Hastanesi, Türk Hastanesi, Yetimhane ve 1905 yılında inşa edilen İtfaiye Binası, o dönemde kentteki sağlık ve kamu hizmetlerinin durumunu yansıtıyor.
TARİHİ ALANLAR:
Eski surlar, kale ve kaya mezarları gibi kentin tarih öncesi dönemine uzanan yapılar, Urfa’nın kadim geçmişini bugüne taşıyan öğeler olarak haritada işaretlenmiş durumda.
MEYDANLAR VE KAPILAR:
Kara Meydanı, Gavur Meydanı ve Samast Kapısı gibi önemli toplanma ve geçiş noktaları da haritada yer buluyor. Bu alanlar, hem toplumsal yaşamın hem de şehir içi hareketliliğin merkezini oluşturuyordu.
TARİHİ ANLAMAK İÇİN BİR PENCERE
Alex Poghosyan’ın açıklamaları eşliğinde ortaya çıkan bu tarihi harita, Şanlıurfa’nın geçmişine bir pencere açmakla kalmıyor, aynı zamanda kentsel belleğin izlerini bugünün şehircilik anlayışına taşıyor. Harita, sadece tarihçiler ve akademisyenler için değil; Şanlıurfa’nın köklerini merak eden herkes için kıymetli bir kaynak niteliği taşıyor.
