Eski İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun cezaevinde geçirdiği süreçte okuduğu eserlerden bahsederken Muhammed Esed ismini anması, gözleri bu tartışmalı figüre çevirdi. İmamoğlu, gazetecilere verdiği kısa bilgi sırasında, Esed’in Kur’an-ı Kerim meali üzerine yoğunlaştığını belirtti. Bu açıklamanın ardından, "Muhammed Esed kimdir, hangi dine mensup, ajan mıydı, Müslüman mı oldu?" gibi sorular kamuoyunda büyük merak uyandırdı.
Avrupa’da doğdu, İslam dünyasında derin izler bıraktı
1900 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içerisinde dünyaya gelen Muhammed Esed, asıl adıyla Leopold Weiss, Yahudi bir ailenin çocuğu olarak hayata gözlerini açtı. Gençlik yıllarında gazetecilik ve yazar kimliğiyle dikkat çeken Weiss, özellikle Orta Doğu'ya yaptığı seyahatlerle büyük dönüşüm yaşadı. İslam coğrafyasına duyduğu ilgi zamanla bir inanç değişimine dönüştü. 1926 yılında Müslüman olarak Muhammed Esed ismini aldı ve bu tercihiyle birlikte hem Batı'da hem Doğu'da adından sıkça söz ettirmeye başladı.
Kur’an tefsiriyle tanındı, İslam düşüncesine yön verdi
Muhammed Esed’in en bilinen çalışması, Kur’an-ı Kerim’in modern bir anlayışla açıklamaya çalıştığı “The Message of the Qur’an” adlı İngilizce tefsiridir. 1980 yılında yayımlanan bu eser, İslam dünyasında birçok farklı görüşü beraberinde getirmiştir. Esed, metni yalnızca kelime bazında çevirmekle kalmamış, aynı zamanda içerdiği anlam derinliğini Batı okuruna da aktarabilmek adına kapsamlı yorumlarda bulunmuştur. Onun bu yaklaşımı, kimi çevrelerce takdir edilirken, bazıları tarafından da sorgulandı. Bu nedenle “ajan mıydı, gizli bir misyon mu taşıyordu?” soruları da sık sık gündeme geldi.
Siyasi görevler ve diplomatik misyonlar: Ajanlık iddialarına zemin mi?
İslam’a geçişinin ardından Orta Doğu’da aktif görevler üstlenen Muhammed Esed, 1949 yılında Pakistan hükümeti tarafından Orta Doğu İlişkileri Şefliği görevine getirildi. Aynı zamanda Pakistan’ın Birleşmiş Milletler temsilciliğinde de bulundu. Batılı kökenine rağmen İslam ülkelerinde etkili pozisyonlara gelmesi, zamanla “ajan mıydı?” iddialarını beraberinde getirdi. Ancak bu iddialar hakkında herhangi bir somut delil ortaya konmamıştır. Esed, hayatının son dönemlerini İspanya’da geçirerek 1992 yılında burada hayatını kaybetmiştir.
İnancı, kimliği ve mirası hâlâ tartışılıyor
Hayatı boyunca doğu ve batı kültürleri arasında bir köprü kurmaya çalışan Muhammed Esed’in kimliği hâlâ tartışma konusudur. Yahudi kökenli olması, Batılı geçmişi ve Müslüman kimliği arasında kurduğu denge, onu hem övgü hem de eleştiri oklarının hedefi hâline getirmiştir. Bugün hâlâ İslam dünyasında fikirleri okunmakta, bazı çevrelerce referans alınmaktadır. Özellikle Kur’an tefsiri, entelektüel çevrelerde ilgiyle incelenmektedir.
Ekrem İmamoğlu'nun açıklamaları sonrası yeniden gündemde
Cezaevinde geçirdiği süreci paylaşan Ekrem İmamoğlu’nun, Muhammed Esed’in Kur’an mealiyle ilgilendiğini açıklaması, bu ismin tekrar gündeme gelmesine neden oldu. Gerek dini kimliği, gerekse siyasi geçmişiyle karmaşık ve çok katmanlı bir kişilik olan Esed’in hayatı, hem Türkiye’de hem dünya genelinde araştırılmaya devam ediyor.
