İran’ın nükleer programı dünya gündeminde her dönem dikkat çekerken, özellikle “Fordo Nükleer Tesisi nerede?” sorusu son günlerde arama motorlarında en çok aranan konulardan biri oldu. İran’ın uranyum zenginleştirme çalışmalarını yürüttüğü bu stratejik tesisin yeri, kapasitesi ve amacı merak ediliyor.
Fordo Nükleer Tesisi tam olarak nerede bulunuyor?
Fordo Nükleer Tesisi, İran’ın Kum (Qom) kentine yaklaşık 32 kilometre uzaklıkta, dağlık bir bölgede yer alıyor. Tesise adını veren Fordow kasabasına yakınlığı nedeniyle bu ismi almıştır. Tesis, yerin yaklaşık 90 metre altına inşa edilmiştir ve doğal dağ oluşumlarıyla çevrili yapısı sayesinde hava saldırılarına karşı oldukça korunaklı bir konumdadır.
Neden Fordo bu kadar gündemde?
Fordo Nükleer Tesisi, İran’ın yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme kapasitesine sahip olmasıyla dikkat çekiyor. İran bu tesiste %20 oranında uranyum zenginleştirebilme kapasitesine sahiptir. Bu oran nükleer enerji üretimi için yeterli olmanın ötesine geçerek, nükleer silah üretimi için kritik bir seviyeye yaklaşmaktadır. Bu nedenle uluslararası kamuoyu ve özellikle Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) tarafından yakından takip edilmektedir.
Fordo ne zaman kuruldu?
Fordo Nükleer Tesisi'nin varlığı ilk kez 2009 yılında ABD, Fransa ve İngiltere’nin ortak açıklamalarıyla gündeme geldi. İran daha sonra tesisin varlığını Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (UAEA) bildirdi. İnşaatının yaklaşık 2006 yılında başladığı tahmin edilmektedir. Tesisin bu kadar geç açıklanması, uluslararası şeffaflık açısından İran’a yönelik eleştirilerin artmasına neden olmuştur.
Tesisin inşa edilme amacı neydi?
Fordo Nükleer Tesisi'nin yerin altına ve dağlık bir alana inşa edilmesinin temel amacı, askeri saldırılara karşı yüksek güvenlik sağlamak ve olası bombardımanlardan etkilenmemektir. İran yönetimi, Fordo’yu nükleer enerjiyi barışçıl amaçlarla geliştirmek için kullandığını söylese de, tesisin teknik kapasitesi ve gizliliği, bu söylemin sorgulanmasına yol açmaktadır.
Fordo’da hangi tür santrifüjler kullanılıyor?
UAEA raporlarına göre Fordo’da IR-1 ve IR-6 tipi santrifüjler kullanılmaktadır. Bu santrifüjler sayesinde İran, uranyumu daha yüksek saflık seviyelerinde zenginleştirme kapasitesine sahiptir. Bu durum, Batılı ülkelerin İran’a yönelik nükleer yaptırımlarını gündeme getirmiştir.
Fordo neden tekrar gündeme geldi?
2024-2025 yıllarında yaşanan İsrail-İran gerilimleri, Fordo’nun tekrar dünya kamuoyunun ilgisini çekmesine neden oldu. İsrail, Fordo gibi nükleer tesislerin askeri hedef haline gelebileceğini açıkça belirtti. Buna karşılık İran da bu tesislerin ulusal güvenlik için kırmızı çizgi olduğunu vurguladı.
İran’ın nükleer anlaşmalarla ilişkisi ne durumda?
İran, 2015 yılında imzalanan Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) kapsamında Fordo’da zenginleştirme faaliyetlerini durdurmayı kabul etmişti. Ancak 2018 yılında ABD’nin bu anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesiyle İran da yükümlülüklerini askıya almış ve Fordo’da yeniden uranyum zenginleştirmeye başlamıştır.
Fordo tesisinin askeri kapasitesi var mı?
İran resmî olarak Fordo’daki çalışmaların sivil ve enerji üretimine yönelik olduğunu savunmaktadır. Ancak Batılı ülkeler ve UAEA, Fordo’nun yapısı ve teknolojik donanımı nedeniyle askeri amaçlar için kullanılabileceğinden endişe duymaktadır. Bu nedenle Fordo, her yeni raporda uluslararası tartışmaların merkezinde yer alır.
Fordo Nükleer Tesisi’nin önemi neden büyük?
Fordo, sadece İran için değil, Orta Doğu’daki jeopolitik dengeler için de büyük önem taşır. Yer altındaki yapısı, zenginleştirme kapasitesi ve stratejik konumu sayesinde hem askeri hem siyasi anlamda bir baskı unsuru haline gelmiştir. Bu nedenle “Fordo Nükleer Tesisi nerede, ne yapılıyor?” sorusu, sadece teknik bir merak değil; aynı zamanda bir güvenlik gündemidir.
