İran’ın enerji politikalarının kalbinde yer alan Buşehr Nükleer Santrali, uzun yıllardır hem İran halkının hem de dünya kamuoyunun merakla takip ettiği stratejik tesislerden biri. “Buşehr Nükleer Santrali nerede, ne zaman faaliyete geçti, hangi ülkeyle ortak geliştirildi?” gibi sorular, sıkça aratılan başlıklar arasında yer alıyor. İşte, İran’ın ilk nükleer enerji santrali olan Buşehr hakkında tüm detaylar…
Buşehr Nükleer Santrali nerede?
Buşehr Nükleer Santrali, adını aldığı Buşehr şehri sınırları içinde, Basra Körfezi kıyısında yer alıyor. İran’ın güneybatısında bulunan bu bölge, coğrafi olarak oldukça stratejik bir konumda. Santral, Körfez’in deniz ticaret yollarına yakınlığıyla dikkat çekiyor ve aynı zamanda tesisin soğutma sistemleri için deniz suyundan faydalanılıyor.
Ne zaman inşa edildi?
Buşehr Nükleer Santrali’nin hikâyesi 1970’li yıllara dayanıyor. O dönem Şah döneminde başlatılan nükleer enerji projeleri kapsamında, Buşehr’de bir santral inşasına karar verildi. Ancak İran İslam Devrimi (1979) ve ardından başlayan İran-Irak Savaşı (1980-1988) nedeniyle inşaat süreci uzun yıllar sekteye uğradı. Tesis, nihayetinde Rusya ile iş birliği çerçevesinde tamamlandı ve 2011 yılında resmi olarak faaliyete geçti.
Hangi ülke inşa etti?
İlk etapta Batılı ülkelerle başlayan proje, devrim ve savaşların ardından askıya alındı. 1990’ların ortasında ise İran, santralin inşasını Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom ile yeniden başlattı. Rusya, inşa sürecinde hem teknik ekipman hem de mühendislik desteği sağladı. Bu nedenle Buşehr Santrali, İran-Rusya nükleer iş birliğinin en somut örneği olarak görülüyor.
Ne amaçla kullanılıyor?
Buşehr Nükleer Santrali, İran’ın iddiasına göre yalnızca sivil amaçlı enerji üretimi için faaliyet göstermektedir. İran yönetimi, bu tesisin elektrik üretimi ve enerji arz güvenliğini sağlama amacıyla çalıştığını vurgulamaktadır. Santral, yıllık yaklaşık 1000 megavat elektrik üretim kapasitesine sahiptir.
Uluslararası denetim altında mı?
Evet. Buşehr Santrali, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetimine açık bir tesis olarak bilinmektedir. İran, Buşehr’deki faaliyetlerini nükleer silah üretimi ile ilişkilendirmemekte ve bu tesisin sadece barışçıl amaçlarla kullanıldığını beyan etmektedir. UAEA, düzenli aralıklarla denetim ve raporlama yapmaktadır.
Neden bu kadar önemli?
Buşehr Santrali, İran’ın nükleer enerjiye geçişinde ilk adım olması bakımından tarihi bir öneme sahiptir. Ayrıca, İran’ın nükleer teknolojiye sahip ülkeler arasında yer alma arzusunu sembolize eder. Batılı ülkelerle yaşanan gerginliklerde Buşehr, her zaman gündeme gelmiş, İran’ın nükleer alandaki kararlılığının bir sembolü olmuştur.
İran’ın başka nükleer santralleri var mı?
Evet, Buşehr dışında İran’da Fordo ve Natanz gibi nükleer tesisler de bulunmaktadır. Ancak Buşehr, elektrik üretimi amacını taşıyan ilk ve tek aktif nükleer enerji santralidir. Diğer tesisler daha çok uranyum zenginleştirme ve araştırma geliştirme faaliyetlerine yöneliktir.
Buşehr Santrali çevresel risk taşıyor mu?
Nükleer tesislerin bulunduğu her yerde olduğu gibi, Buşehr için de çevresel riskler zaman zaman gündeme gelir. Ancak UAEA ve Rus uzmanlar, santralin uluslararası güvenlik standartlarına uygun şekilde işletildiğini raporlamıştır. Buna karşın, İran’ın deprem kuşağında yer alması, zaman zaman endişelere neden olmaktadır.
Buşehr Nükleer Santrali ile ilgili son gelişmeler neler?
İran, 2023-2025 yılları arasında Buşehr Santrali’nin ikinci ve üçüncü reaktörlerini inşa etmeye başlamıştır. Bu gelişme, İran’ın nükleer enerjide bağımsız üretim hedeflerini büyüttüğünü göstermektedir. Yeni ünitelerin de yine Rusya ile iş birliği içinde yürütüleceği açıklanmıştır.
